KROMOZOM NEDİR,MİTOZ BÖLÜNME NEDİR,EŞEYSİZ ÜREME NEDİR,HÜCRE BÖLÜNMESİ NEDİR?

Admin Mesaj Sayısı : 218 Yaş : 28 Kayıt tarihi : 08/10/08

KROMOZOM NEDİR ?
Hücre bölünmesi ileri aşamalara geldikçe uzun ve yumak biçimindeki iplikçiklerden oluşan Kromatin değişim gösterir. Bu iplikçiklerin giderek boyları kısalır enleri kalınlaşır, bir süre sonra en kısa ve en kalın durumlarını alırlar. Oluşturdukları bu biçime “Kromozom” adı verilir.Kromozomlar kimyasal olarak başlıca iki bölümden oluşurlar. Ortada çok uzun bir DNA zinciri ve bunu dıştan saran proteinden yapılmış bir kılıf. Kromozomlar en kısa ve en kalın durumlarını aldıklarında çoğunlukla silindir biçimindedirler. Görevlerine uyan özel biriç yapı düzeni gösterirler. Bu dönemdeki kromozomların sayıları, büyüklükleri, biçimleri iç düzen ve davranışları her bir canlı için farklı özellikler gösterir ve o canlıya öz olan kromozom biçimlerini oluştururlar. En önemlisi ise türe öz kromozom sayısıdır. Üreme hücreleri dışında insan vücut hücrelerinde ( genetik bozuklugu olanlar dışında ) 46 kromozom vardır. Bu sayı hiç değişmeden her yeni kuşakta aynı tutulur. Bunun hangi mekanizmayla sağlandığı’ mayoz bölünme konusunda anlatılacaktır. 46 kromozomumuzun sayısında artan ya da eksilen yönde bir değişim olursa, yapısal ya da işlevsel eksiklikleri olan çocuklar oluşur, insan hücrelerinde 46 kromozomun 2 tanesi insanın cinsiyetini belirleyen kromozomlardır (sex) kromozomları. Geriye kalan 44 kromozoma “Otozom kromozomlar” denir ve insanın cinsiyet dışındaki yapı ve işlevlerini düzenlerler. Cinsiyet kromozomları birbirinden farklıdırlar. Bunlardan birincisi X kromozomu ikincisi ise Y kromozomu adını alır. Y kromozomu X kromozomuna oranla daha küçük yapıdadır. Eğer bir insan hücresinde cinsiyet kromozomlarının her ikisi de X kromozomu (XX) ise bu kişi dişidir.Tersine bu iki kromozomdan biri Xötekisi Y ise bu kişi de erkek cinsiyete sahip olur. Kadın ve erkekte üreme hücreleri oluşurken, 46 kromozomlu hücrelerin kromozomları ikiye pay edilerek (Mayoz bölünmenin özelliği) her bir cinsiyet hücresine 23 kromozom ayrılır. Kadın üreme hücresine 23 kromozom ayrılır. Kadın üreme hücresine (yumurta), 46 kromozom (22 + X) ve (22 + X) olarak dağılır.Erkek üreme hücrelerinde (spermlerde) ise (22 + X) (22 + Y) biçiminde paylaşma olur. Eğer döllenme sırasında yumurtayı X kromozom taşıyan sperm döllerse yeni doğan çocuk 44 + XX kromozom dizilimi göstereceğinden kız olur. Döllenmeyi Y taşıyan sperm yaparsa, 44 + XY dizilimi nedeniyle erkek çocuk oluşumu ile sonuçlanır.

MİTOZ BÖLÜNME

MİTOZ BÖLÜNME: Bu bölünmeyi denetleyen mekanizma henüz tam anlamıyla bilinmemektedir. Fakat en güçlü olasılık hacim-yüzey ilişkisidir. Bir hücre büyürken hacmi, yüzey alanından daha hızlı büyür. Büyüme sırasında yüzey alanı çizgisel boyutun karesi ile büyürken, hacim çizgisel boyutun küp katı ile büyür. Hücrenin gereksinim duyduğu maddeler yüzeyden girer, artık maddeler de oradan atılırlar. Hücre zarından bu maddelerin giriş-çıkış hızı yüzey alanı ile sınırlıdır. Dolayısıyla hücre öyle bir büyüklüğe ulaşabilir ki, yüzey alanı hücrenin işlev görmesi için çok küçük kalır. Aynı olgu büyüyen çekirdek ve zarı için de geçerlidir. Hücre ve çekirdeği ikiye bölününce bu sorunlar geçici olarak çözümlenmiş olur. SÖz konusu alan-hacim ilişkisinin hücre bölünmesini-nasıl başlattığı ise henüz yanıtlanmamış bir sorudur. Mitoz bölünme iki aşamada sonuçlanır. Çekirdek bölünmesi (karyokinez] ve si-
toplazma bölünmesi [şitokinez] Çekirdek bölünmesinde hücre içerdiği genetik materyali iki eşit parçaya bölerken sitoplazması da ikiye bölünür ve iki yavru hücre oluşur. Mitozun çekirdek bölünmesi 4 ayrı dönemde gerçekleşir. Bunlar profaz, meta-faz, anafaz ve tel of azdır. İki mitoz bölünme arasındaki döriRme ise interfaz denir

EŞEYSİZ ÜREME

Eşeysiz Üreme Nedir?
Dişi yumurtaların döllenmeksizin, gelişip yeni bir canlı dünyaya getirdikleri özel üreme biçimine eşeysiz üreme denir.
Eşeysiz üreme doğada çok sık rastlanan bir olaydır (bir çok organizma eşeyszi üremeyle meydana gelir) ve deneysel inceleme sonucunda, eşeysiz üremenin yalnızca mekanizmaları değil, sperma hayvancığının (spermatozoyit) çift dölleme rolüde anlaşılmıştır : dişi yumurtasının genel metabolizma uyarımı; yumurtanın bölütlenmesinin kökeninde bulunan diploid çekirdek (bütün hücrelerin alıiılmış kramazon donanımı) oluşması.
Eşeysiz Üreme Çeşitleri-türleri :
1- Zorunlu Eşeysiz Üreme
Erkeklerin bütünüyle ortadan kalkmış olduğu bazı tekerlekli kurtlarda (ratotorlar), kabukların “ostracoda” alt sınıfı üyelerinde ve bazı böceklerde (mazı yaban arısı, bitki bitinin bazı türleri) görülür. Bunlarda yalnızca eşeysiz üreme yumurtalarının bulunması, bir cinsin yaşamını sürdürmesi içindöllenmenin kesin biçimde gerekli olmadığını ve aralarında bazılarının, embriyo luş başlangıcında vazgeçilmez nitelikteki düzenleyici olgulara bütünüyle egemen olduklarını ortaya koyar.
2- Normal Yada Mevsimlik Eşeysiz Üreme
Bu eşeysiz üreme türü, bitlerinde, su pirelerinde ve ve bazı tekerlekli kurtlarda (ratotlar) çok iyi incelenmiştir. İklim koşulları elverişli olduğu zaman yalnızca dişi bireyler bulunur : Sözgelimi, bitki bitinde, yazın yalnız canlı doğuran (vivipar) döllenmezse, on kuşak boyunca yalnız dişi yavru dünyaya grtiren dişiler bulunur. Kış ayının yaklaşmasıyla, erkek üretici yumurtaları ortaya çıkar ve o andan başlayarak ilk bahara kadar, döllenme kural haline gelir.
3- İstemli Eşeysiz Üreme :
Hayvanın istemli denetimi altında olan bu eşeysiz üreme biçiminin (ihityari eşeysiz üreme de denir), en iyi örneği, kraliçeleri yaşamı boyunca yalnızca bir kez (çiftleşme uçuşu sırasında) döllenen arılarda görülür. Sperma sıvısı kraliçe arı tarafından, sperma hayvancıklarını canlı tutan, sperma torbası adlı bir kesede toplanır. Sperma torbası, kasılabilir bir ağız aracıylayumurtalık kanalıyla ilişkidedir. Böylece, aynı sperma sıvısı üç dört yıl boyunca dişi üretecek yumurtaların döllenmesine yarar. Topluluğun erkeklere gereksinimi olduğu zamnda, kraliçe, yumurtanın geçişi anında sperma torbasının ağzını tıkar ve döllenmeyen bu yumurta, eşeysiz üremeyle bir erkek arı olur.
4- Rastlantısal Eşeysiz Üreme :
Omurgalı yada omurgasız bir çok hayvan cinsinde, bir döllenmemiş yumurta bölütlenmesi başlangıcı gözlemlenir. Çok gelişmiş bir kaç cinste, söz konusu bölütlenme bir embriyonun yada daha ender olarak, tam bir bireyin gelişmesiyle sonuçlanır; Bunula birlikte çoğunlukla gelişme hızla durur : süreç o zaman kaba bir eşeysiz üreme biçimini alır.
kay
HÜCRE BÖLÜNMESİ
Hücreler ya canlıların büyüyüp gelişmesi, rejenerasyonu ve dokularının yenilenmesi ya da üreme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla bölünür. Bölünmelere detaylarıyla geçmeden önce hücrelerin niçin bölündükleri konusundaki görüşlere yer verelim. Hücre, büyüklük bakımından belirli bir sınıra ulaştığı zaman, kuramsal olarak ikiye bölünmesi gereklidir. Çünkü hücre genel olarak bir küre şeklinde düşünülürse, büyümede hacim yüzey orantısı r3 / r2 'dir. Yani hacim yarıçapın küpüyle artarken, yüzeydeki büyüme yarıçapın karesine bağımlı kalır ve bir süre sonra hücrenin yüzeyi gerek besin alış verişini gerek artık maddelerin atılımını ve gerekse gaz alış verişini bütün hücreye sağlayamayacak duruma gelir ve hücre, yüzeyini artırmak amacıyla bölünmeye başlar. Ayrıca büyüyen hücrede sitoplazma çekirdek oranı arttığından ve çekirdeğin etki alanı sınırlı olduğundan bu durum hücreyi ölüme sürükleyebilir, dolayısıyla hücreyi bölünmeye zorlar. (Bu fikri 1908 yılında ilk defa HERTWIG ortaya atmıştır.) hücrenin içine yapay olarak iki çekirdek yerleştirildiğinde ya da çekirdek içindeki kromozom sayısı iki katına çıkarıldığında, hücrenin hacmi normal büyüklüğünün iki misli olabilir. Bu, çekirdeğin sınırlı bir etkiye sahip olduğunu kanıtlar. Uygun x-ışınına tutulan hücrelerde kalıtsal materyal çoğalması olur; fakat bölünme meydana gelmez ve sonuçta hücre büyümesiyle birlikte hızlı hücre çoğalması da görülür (kanserleşmede olduğu gibi). Bölünecek büyüklüğe ulaşan amipin (normal olarak iki günde bir bölünür) protoplazmasından bir miktar kesersek (100 gün süreyle) bölünme durur ve tekrar büyümeye başlar. Bu uygulama sonsuz olarak sürdürülürse, amip, bölünmeden hayatta kalabilir.

Bölünmeye başlayan bağ doku hücrelerinin çapı yaklaşık % 12 kadar artar. Buna karşın büyüklüğü sınırlandırılmış hücrelerde büyüme durur.

Bir hücreli canlılarda mitoz aynı zamanda üremeyi sağlar. Her canlıda ve aynı bireyin farklı dokularındaki hücrelerin mitozla bölünme hızı tamamen farklıdır. Örmeğin bağırsak mukozasındaki, epidermisteki, kan hücrelerini üreten dokulardaki hücrelerin sürekli bölünmesine karşılık, diğer dokuların hücreleri belirli zamanlarda, sinir ve retina hücreleri ise 20-25 yaşın üstünde (insanda çoğunluk ana karnında 4. aydan itibaren sonra) hiç bölünmez.

Mitoz bölünmenin amacı ana hücredeki kalıtım materyalinin eşit şekilde yavru hücrelere verilmesidir. Bir hücrelilerdeki amitoz bölünmede, hem iğ iplikleri işe karışmaz hem de kalıtım materyali yavrulara büyük bir olasılıkla eşit verilmez. Mitoz bölünme sürekli bir olay olmasına karşılık, izlemede ve anlamada kolaylık olsun diye evrelere ayrılarak incelenir. Dinlenme sırasında, kromozomlar boyanmaz. DNA miktarı 2n'dir (G1-Evresi). Daha sonra DNA kendini eşler. DNA miktarı 4n'dir. İnce kromatid iplikler şeklinde boyanırlar (S-Evresi). Üçüncü evre koyu boyanan kromozomlara sahip, 4n'li evredir (G2-Evresi). Son evre ise mitoz bölünmeni gerçekleştiği ve kromozom sayısının 2n'e indiği evredir (M-Evresi). Hücredeki tüm yapıların birleşerek, daha sonra iki yavru hücreye verilmesini sağlayan bu döngüye hücre döngüsü denir.

Bitki ve hayvanlarda hücre döngüsünün tamamlanması yaklaşık 20 saat kadar sürer. Bu sürenin yaklaşık bir saati mitoz bölünmeye ayrılmıştır. Geri kalan süre interfazdaki büyüme için kullanılır. en uygun beslenme ve sıcaklık koşullarında dahi, herhangi bir hücre çeşidinin bölünme süresi sabittir. Uygun olmayan koşularda bu süre uzayabilir. Fakat her hücrenin optimumdan daha hızlı büyümesini hem de optimumdan daha hızlı döngüsünü sağlamak olanaksızdır. bundan şu sonuca varabiliriz; her hücrenin döngü süresi kusursuz bir zamanlamayla gelişecek şekilde programlanmıştır. Bu program iki aşamada yürütülür. İlkinde kromozomlardaki kalıtsal materyal iki katına çıkarılır, ikincisinde ise hücrenin diğer organelleri çoğaltılır.
Döllenmiş yumurtalarda bölünme, alışılmışın tersine bir saatte ya da daha az bir süre içerisinde tamamlanır. Çünkü yumurta hücresine, yumurtanın olgunlaşması sırasında her çeşit molekülden bol miktarda verilmiştir. Böylece yumurta hücresi hızla bölünerek gittikçe daha küçük hücreleri yapar. Bunlardaki hücre döngüsünde büyüme evresi yoktur, yalnız bölünme için hazırlık yapılır. Bu nedenle yaklaşık bir saatte bir bölünebilir.

Mesaj Sayısı : 212 Yaş : 29 Kayıt tarihi : 10/10/08

PaYLaŞıM İçN SaoL

» BATICILIK NEDİR? SOSYAL ÖDEVİ